Rozwój cywilizacji sprawił, że przyroda musiała oddać ludziom pola. Nie oznacza to jednak słabości Matki Natury – jak nie tak, to inaczej: rozliczne gatunki fauny i flory nie tylko nie zatrzymały się na rogatkach miast, ale wręcz przystosowały do nowego środowiska. Brak pradawnej gęstej puszczy? Szkoda, ale są budynki, które doskonale nadają się np. do budowy gniazd!
W ubiegłym roku Kopalnia Soli „Wieliczka” odświeżyła elewację budynków administracyjnych A, B, C oraz nadszybia szybu św. Kingi. Malowanie, łatanie dziur, ale z uwzględnieniem ptasiego bezpieczeństwa. Okazało się bowiem, że nie jesteśmy tu sami – towarzyszą nam skrzydlaci sąsiedzi.
– Ekspertyza ornitologiczna potwierdziła obecność mazurków, szpaków, kopciuszków, jaskółek oknówek. Udało się zaobserwować również jerzyki. Wszystko to gatunki nie tylko pożyteczne, ale też chronione – zauważa Jan Szpetkowski, Kierownik Działu Infrastruktury Powierzchniowej Kopalni Soli „Wieliczka” S.A. – Tam, gdzie stwierdzono obecność gniazd, renowację elewacji wykonaliśmy dopiero po zakończeniu okresu lęgowego czyli po 1 września.
Obserwację ornitologiczną przeprowadził na terenie kopalni Hubert Gruszka z Pracowni Projektowej For Eco. - W celu oceny zasiedlenia budynku szybu Świętej Kingi przez ptaki i nietoperze dokładnie zlustrowałem budynek z zewnątrz, zwracając uwagę na wszelkie nisze, dziury i szczeliny w ścianach, wokół wejść do budynku, wokół okien oraz na łączeniu dachów ze ścianami zewnętrznymi budynku - wyjaśnia.
Wspólny biotop
Remont wiązał się z usunięciem jaskółczych gniazd oraz zatynkowaniem dziur w murze. – Wiosną pierzaści lokatorzy będą jednak mieli dokąd wracać – zapewnia Jan Szpetkowski. – Zgodnie z decyzją Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Krakowie dokonaliśmy kompensacji, czyli wywiesiliśmy skrzynki lęgowe dla mazurków, szpaka, kopciuszka oraz gniazda dla oknówek. Tych ostatnich jest aż 60. Zostały zamontowane w miejscach wybranych przez jaskółczą kolonię, czyli we wnękach okiennych budynku C. Specjalne półeczki pozwolą zachować czystość wokół gniazd.
Skrzynka lęgowa dla kopciuszka jest drewniana, dla mazurka z trocibetonu – tworzywa trwałego, odpornego na warunki atmosferyczne. Z trocibetonu są również gniazda dla jaskółek. Troska o środowisko naturalne wpisuje się w społeczną odpowiedzialność Kopalni Soli „Wieliczka”. Harmonijne współistnienie człowieka z przyrodą jest nie tylko możliwe, ale wręcz konieczne. Na co dzień może nie zauważamy jaskółek czy jerzyków, jednak to dzięki nim nie dręczy nas plaga komarów.
Pierzaste bractwo
Kopalnię upodobały sobie oknówki. Osiedliły się na budynku C, budując we wnękach okiennych charakterystyczne kuliste gniazda. Jaskółka oknówka to bardzo pożyteczny ptak, który żywi się drobnymi owadami chwytanymi w locie. Łatwo ją rozpoznać po sylwetce z rozwidlonym ogonem oraz ubarwieniu (ciemna z wierzchu, białe podgardle i brzuszek). Oknówki lubią towarzystwo, stąd gniazdują w koloniach. Jaskółki z afrykańskich wojaży wrócą do nas wiosną.
Na terenie kopalni można spotkać również szpaka, czyli wszystkożernego kosmopolitę (zasiedla wszystkie kontynenty poza Antarktydą),mazurka oraz kopciuszka. Mazurek jest nieco mniejszy od wróbla zwyczajnego, a poznać go można po czarnej plamce na białym policzku. Wiosną i latem chętnie zjada owady. Owadożerny jest też kopciuszek –smukły ptak z rudym ogonem. Pierwotnie kopciuszki zamieszkiwały tereny górskie, skaliste, dlatego doskonale czują się wśród ludzkich siedzib.
Władca przestworzy
Wiosną i latem nad budynkiem szybu św. Kingi można obserwować jerzyki. - Wysoce prawdopodobne jest gniazdowanie jerzyka (Apus apus) – potwierdza Hubert Gruszka. - W obrębie budynków, w tym głównie w obrębie najwyższego budynku szybu św. Kingi występują odpowiednie siedliska lęgowe dla jerzyków, tj. szczeliny pomiędzy ścianami budynku, a dachem.
Jerzyki to niewielkie (16-19 cm), lecz pod każdym względem wyjątkowe ptaki – ci bodaj najlepsi lotnicy świata prawie całe życie spędzają w powietrzu. Bez trudu śmigają z prędkością dochodzącą do 140-160km/h - nic dziwnego, że komary i inne owady nie mają z nimi żadnych szans. Jerzyki lubią wysokie budynki. Ewolucja wyposażyła je w nogi stworzone do przywierania do pionowych ścian – kiedyś skalnych, dziś zaś elewacyjnych. Jerzyki zimują w Afryce. Odlatują w sierpniu, wracają w maju w te same miejsca lęgowe – wrócą więc również do kopalni, do nadszybia szybu św. Kingi (podczas remontu zachowano szczeliny między ścianami i dachem).
Wiosna bliżej niż dalej i nim spostrzeżemy, na nasze niebo wrócą jerzyki i jaskółki. Ptaki te tylko rozmiarami są niepozorne. Spójrzmy na ich sąsiedztwo łaskawym okiem, bo dzięki nim wiosną i latem spokoju zakłócać nam nie będą błonkoskrzydli krwiopijcy.
